TÜRKİYE’DE BÖLGELERARASI ENFLASYON VE GELİR YAKINSAMASI

ÖZET

TÜRKİYE’DE BÖLGELERARASI ENFLASYON VE GELİR YAKINSAMASI

Bu çalışmada Türkiye’de 2004:M01-2016:M12 döneminde Türkiye’de istatistiki bölge birimlerine göre Düzey 2’de yer alan 26 bölge için bölgeler arasında enflasyon ve gelir yakınsamasının varlığı, panel veri analizleri yardımıyla, mutlak beta yakınsama, koşullu beta yakınsama, sigma yakınsama ve varyasyon katsayısı yaklaşımlarıyla analiz edilmiştir. Serilerin durağanlığı; Levin, Lin, Chu (2002), Im, Pesaran ve Shin (2003) ve Hadri (2000) panel birim kök testleriyle sınanmış ve serilerin I(1) oldukları görülmüştür. Seriler arasında nedensellik ilişkilerinin varlığı; Granger (1969) ve Dumitrescu ve Hurlin (2012) panel nedensellik testleriyle incelenmiştir. Modellerde yer alan seriler arasında eşbütünleşme ilişkisinin varlığı Kao (1999) panel eşbütünleşme testiyle sınanmıştır. Modellerde yer alan eşbütünleşme katsayıları PDOLS yöntemiyle tahmin edilmiştir. Analizler sonucunda Türkiye’de 2004-2016 döneminde enflasyon konusunda mutlak yakınsama hipotezlerinin geçerli olmadığı, ancak koşullu yakınsama hipotezlerinin geçerli olduğu görülmüştür. Alt dönemler için yapılan analizlerde; 2004-2007 döneminde koşullu yakınsama hipotezinin geçerli olduğu, sonraki dönemlerde geçerli olmadığı belirlenmiştir. Enflasyon için yapılan sigma yakınsama ve varyasyon katsayısı yaklaşımlarına göre de 2004-2016 döneminde Türkiye’de bölgeler arasında enflasyon yakınsaması değil, düşük hızlı bir enflasyon ıraksaması durumunun söz konusu olduğu görülmüştür. Ayrıca ilgili bölgenin Ülkenin Batı kesimimde yer alıp almaması, ortalama sıcaklık, yağış miktarı, karın yerde kalış süresi ve petrol fiyatlarının, enflasyonun birer belirleyicisi olduğu ve bu değişkenlerin enflasyon ıraksama/yakınsama hızı üzerinde etkili olduğu görülmüştür. Gelir yakınsamasına yönelik yapılan analizlerde; 2004-2016 döneminde Türkiye’de bölgeler arasında mutlak gelir yakınsaması hipotezinin geçerli olmadığı, koşullu gelir yakınsaması hipotezinin ise geçerli olduğu belirlenmiştir. Bölgelerin ülkenin batısında yer almasının ve enflasyonun kişi başına düşen milli geliri ve bölgeler arası yakınsamayı artırdığı, kamu harcamalarının ise anlamsız ya da negatif etkilerinin yoğun olduğu tespit edilmiştir. Tarım sektöründeki istihdamın ve bu sektörden elde edilen gelirin, ekonomik büyümeye ve bölgeler arası gelir yakınsamasına zarar verdiği, hizmetler ve sanayi sektörlerinin bu alanda olumlu katkılarının olduğu belirlenmiştir. Dış ticaret, işgücünün eğitimi ve nitelikli sağlık personeli sayısı bölgelerin kişi başına düşen milli gelirini ve bölgeler arası gelir yakınsamasını olumlu yönde etkilerken, iklim değişkenlerinin bu alanda zararının olduğu tespit edilmiştir. Gelir için yapılan sigma yakınsama ve varyasyon katsayısı yaklaşımlarına göre de 2004-2016 döneminde Türkiye’de bölgeler arasında gelir yakınsamasının olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler: Bölgesel Enflasyon Yakınsaması, Bölgesel Gelir Yakınsaması, Bölgesel Enflasyonun Belirleyicileri, Bölgesel Gelir Yakınsamasın Belirleyicileri, Panel Veri Analizi, Beta Yakınsama, Sigma Yakınsama, Varyasyon Katsayısı.

ABSTRACT

INTER-REGIONAL INFLATION AND INCOME CONVERGENCE IN TURKEY

In this study, the existence of inflation and income convergence for 26 regions classified as Level 2 in Turkey according to the statistical regional units is analyzed by absolute beta convergence, conditional beta convergence, sigma convergence and variation coefficient approaches with the help of panel data analysis for 2004:M01-2016:M12 period. Stationarity of series is tested by Levin, Lin, Chu (2002), Im, Pesaran and Shin (2003) and Hadri (2000) panel unit root tests and the series are found to be I(1). Existence of causality relationships between series is examined by Granger (1969) and Dumitrescu and Hurlin (2012) panel causality tests. The existence of cointegration relationship between the series in the models is investigated by Kao (1999) panel cointegration test. Cointegration coefficients in the models are estimated by PDOLS method. Analyses revealed that absolute convergence hypothesis is not valid while conditional convergence hypothesis is valid about inflation in Turkey for 2004-2016 period. For sub-periods, it is seen that conditional convergence hypothesis is valid in 2004-2007 period while it is not for later periods. Similarly, inflation convergence is not found between 2004-2016 period in Turkey according to sigma convergence and variation coefficient approaches. On the contrary, a low speed inflation divergence is seen between regions. Moreover, whether the region is located in the west side of country, average temperature, precipitation amount, duration of snow stay and oil prices are the determinants of inflation and these variables are effective on the speed of inflation convergence/divergence. In the analysis conducted for income convergence; hypothesis of absolute income convergence between regions in Turkey is not valid for 2004-2016 period, while the conditional income convergence hypothesis is determined to be valid. It is estimated that interregional convergence and per capita income are increased by the inflation and whether the regions are located in the west side of the country while it is seen that public spending have insignificant or negative impact. It is determined that employment in the agricultural sector and the income generated from this sector damage economic growth and income convergence between the regions while services and industrial sectors have positive contributions in this field. While foreign trade, labor force training and the number of qualified health personnel positively affect the per capita national income and interregional income convergence of the regions, climate variables are found to be detrimental in this area. According to sigma convergence and variation coefficient approaches conducted for income, it is also seen that interregional income convergence is valid for 2004-2016 period in Turkey.

Key Words: Regional Inflation Convergence, Regional Income Convergence, Determinants of Regional Inflation, Determinants of Regional Income, Panel Data Analsysis, Beta Converenge, Sigma Converenge, Variation Coefficient.